احکام و شرایط اعتکاف
موضوع: احکام
عنوان: اعتکاف
متن مطلب
احکام و شرایط اعتکاف
احکام اعتکاف
با توجه به اهمیت اعتکاف، لازم است معتکفین به احکام آن نیز آگاهی داشته باشند لذا در اینجا به گزیده ای از احکام اعتکاف می پردازیم.
شرایط اعتکاف
سوال : شرایط صحت اعتکاف چیست؟
- معتکف عاقل باشد.
- با قصد قربت باشد.
- اعتکاف حداقل سه روز متوالى باشد.
- از مسجد بدون عذر خارج نشود.
- در یکى از مساجد چهارگانه و یا مسجد جامع شهر باشد. (مساجد چهار گانه عبارت است از: مسجد الحرام، مسجد نبوى (مدینه)، مسجد کوفه و مسجد بصره)
- اگر اعتکاف با حق شوهر منافات داشت، با اجازه او باشد.
- اگر اعتکاف باعث اذیت و آزار پدر و مادر شود، با اجازه آن دو باشد.
محرمات اعتکاف
سوال : محرمات اعتکاف کدام است؟
محرمات اعتکاف ۵ تاست که ۳ مورد آن عبارت است از :
۱- خرید و فروش غیر ضرورى،
۲- بوییدن عطر و گیاهان خوشبو به قصد لذت بردن،
۳- مجادله به منظور غلبه بر دیگرى و اظهار فضل.(اعم از مباحث علمی ،فرهنگی و سیاسی)
مبطلات اعتکاف
سوال : انجام دادن چه کارهایى، اعتکاف را باطل مى کند؟
همه مراجع به جز آیه الله شیخ جواد تبریزی
۱- هر کارى که مبطل روزه است اعتکاف را باطل مى سازد بنابر احتیاط واجب،
۲- انجام دادن سایر محرمات اعتکاف نیز مبطل اعتکاف است.
تبصره : به رساله ایشان مراجعه شود .
اقسام اعتکاف
سوال : اعتکاف واجب است یا مستحب؟
همه مراجع: اعتکاف در اصل، یک عمل مستحبى است؛ ولى ممکن است به سببى – مانند نذر، عهد یا قسم – واجب شود. به عنوان مثال انسان نذر مى کند یا با خداى خود عهد مى بندد که اگر در فلان کار، موفق شد، یا از فلان بیمارى شفا پیدا کرد، چند روز در مسجد معتکف شود.(العروه الوثقى، ج ۲، الاعتکاف)
زمان اعتکاف
سوال : آیا در هر زمان که بخواهیم مى توانیم، معتکف شویم یا زمان خاص دارد؟
همه مراجع: در هر زمان که روزه صحیح باشد، اعتکاف نیز صحیح است. اعتکاف زمان خاصى ندارد؛ ولى بهترین زمان براى انجام آن، ماه مبارک رمضان به ویژه دهه آخر آن است.(العروه الوثقى، ج ۲، الاعتکاف)
روزه قضا در اعتکاف
سوال : آیا روزه هاى قضا که بر عهده داریم، مى توانیم در اعتکاف بگیریم؟
همه مراجع: آرى، جایز است.(العروه الوثقى، کتاب الاعتکاف، م ۴)
اجازه پدر
سوال : آیا اعتکاف فرزند بدون اجازه پدر صحیح است یا خیر؟
همه مراجع:
اگر باعث اذیت و آزار والدین نباشد، نیاز به اجازه نیست و اعتکاف صحیح است.
تعلیقات على العروه، ج ۱، احکام الاعتکاف، م ۹
اجازه شوهر
سوال : آیا زن براى رفتن به اعتکاف، نیاز به اجازه شوهر دارد و اگر بدون اجازه برود، آیا اعتکافش صحیح است؟
همه مراجع
زن باید با اجازه شوهرش به اعتکاف برود و اگر اجازه ندهد چنانچه باعث تضییع حق (زناشویى) او شود بنابر احتیاط واجب اعتکافش باطل است و اگر با حق او منافات نداشته باشد، اعتکافش صحیح است.
مکان اعتکاف
مسجد جامع
سوال : منظور از مسجد جامع چیست؟
همه مراجع: مسجد جامع مسجدى است که اقشار مختلف مردم، در آن شرکت مى کنند و اختصاص به محله یا صنف خاصى ندارد.
سوال : با توجّه به اینکه اعتکاف باید در مسجد جامع شهر باشد، آیا جایز است در مسجد دانشگاه اعتکاف را به قصد رجا انجام داد؟
الله خامنه اى : اعتکاف در غیر مسجد جامع (اعم از مسجد دانشگاه و محله) به قصد رجا ء صحیح است.
تلفن در اعتکاف
سوال : گفت وگو با تلفن همراه در مسجد، در موارد غیرضرورى و مکرر، چه صورت دارد؟
همه مراجع: اشکال ندارد.
درس و اعتکاف
سوال : آیا جایز است در اعتکاف، دروس خود را مباحثه کرد؟
همه مراجع به جز آیت الله تبریزی : درس خواندن، حل مسائل و مباحثه – به ویژه در امور دینى – بسیار کار پسندیده اى است؛ ولى اگر مباحثه و مجادله به منظور غلبه بر دیگرى و اظهار فضل باشد، حرام است اعتکاف را نیز باطل مى سازد. معیار تشخیص آن، قصد و نیت شخص است. (تعلیقات على العروه، ج ۲)
قطع اعتکاف
سوال : آیا قطع اعتکاف گناه دارد؟
همه مراجع: اگر اعتکاف واجب باشد ( که به علت نذر،عهد و یا قسم واجب شده ) و یا دو روز اعتکاف مستحبى را گذرانده باشد و بخواهد اعتکاف را به هم بزند، معصیت کرده است. (العروه الوثقى، شرائط الاعتکاف، م ۳۹)
سوال : آیا معتکف مى تواند به هنگام نیت اعتکاف، شرط کند که هر زمان خواست (هر چند بدون عذر)، از اعتکاف خارج شود؟
همه مراجع به جزآیات عظام بهجت،صافی،فاضل،نوری : مى تواند شرط کند که اگر عذر عرفى یا شرعى برایش پیدا شد، بتواند از اعتکاف خارج شود؛ولى بدون عذر جایز نیست. (امام، تعلیقات على العروه، الاعتکاف، م ۴۰)
خروج از مسجد
سوال : در چه مواردى مى توان از مسجد خارج شد؟
همه مراجع: خارج شدن از مسجد جایز نیست؛ مگر به جهت ضرورت عقلى ، عرفى و شرعى؛ مانند: مراجعه به پزشک در موارد اضطرار، رفتن به دستشویى (ضرورت عقلى)، عیادت بیمار، تشییع جنازه مرده (ضرورت عرفى)، غسل و وضوى واجب (ضرورت شرعى). (تعلیقات على العروه، ج ۱ الاعتکاف، م ۳۰)
اعتکاف و کلاس درس
سوال : آیا در ایام اعتکاف، رفتن به کلاس و شرکت در درس ها جایز است؟
همه مراجع: خروج از مسجد و شرکت در کلاس هاى درسى، اشکال دارد.
نیابت در اعتکاف
سوال : آیا نیابت اعتکاف از طرف عده اى از اموات صحیح است؟
همه مراجع: خیر، به نیابت از چند نفر مرده صحیح نیست؛ ولى مى تواند ثواب آن را به روح آنان هدیه کند. (العروه الوثقى، ج ۲، الاعتکاف، م ۳)
سوال : کسى که نذر کرده ایام البیض (روزهاى سیزدهم تا پانزدهم) ماه رجب را اعتکاف کند، چنانچه در این ایام بیمار شود، تکلیف چیست؟
همه مراجع: اگر نذرش به سال خاصى تعیین شده – چنانچه به واسطه بیمارى نتواند روزه بگیرد یا در اعتکاف شرکت کند – تکلیف از او ساقط است و کفاره هم ندارد؛ ولى اگر براى نذرش سال تعیین نشده، مى تواند در سال هاى بعد اعتکاف کند.
افطارى معتکف
سوال : استفاده از افطارى و سحرى معتکفان، براى دیگران چه حکمى دارد؟
همه مراجع: بدون اجازه دهندگان، جایز نیست. (دفتر: همه)
اعتکاف و غسل
سوال : اگر محتلم شویم، غسل را در داخل مسجد انجام دهیم؟
همه مراجع (به جز صافى): اگر معتکف محتلم شود و غسل کردن در مسجد به جهت توقف یا نجس کردن مسجد ممکن نباشد، واجب است از مسجد خارج شود.
قضاى اعتکاف
سوال : چنانچه اعتکاف مستحبى را به جهتى به هم بزند، آیا قضاى آن واجب مى شود؟
همه مراجع (به جز تبریزى، سیستانى و وحید): اگر بعد از روز دوم باطل کند، باید قضاى آن را به جا آورد.
تبصره. قضاى اعتکاف مانند اصل اعتکاف است. بنابراین باید شرایط آن را رعایت کند و حداقل سه روز متوالى روزه بگیرد.
