تفسیر قرآن کریم صفحه ۱۰۳ – آیات ۱۵۵ تا ۱۶۲ سوره النساء
موضوع: تفسیر قرآن کریم
عنوان: صفحه ۱۰۳
سوره: النساء
نوع تفسیر: تفسیر نور
متن تفسیر:
تفسیر آیه ۱۵۵ سوره النساء:
فَبِمَا نَقْضِهِمْ مِیثَاقَهُمْ وَکُفْرِهِمْ بِآیَاتِ اللَّهِ وَقَتْلِهِمُ الْأَنْبِیَاءَ بِغَیْرِ حَقٍّ وَقَوْلِهِمْ قُلُوبُنَا غُلْفٌ بَلْ طَبَعَ اللَّهُ عَلَیْهَا بِکُفْرِهِمْ فَلَا یُؤْمِنُونَ إِلَّا قَلِیلًا ﴿۱۵۵﴾پس به [سزاى] پیمانشکنیشان و انکارشان نسبت به آیات خدا و کشتار ناحق آنان [از] انبیا و گفتارشان که دلهاى ما در غلاف است [لعنتشان کردیم] بلکه خدا به خاطر کفرشان بر دلهایشان مهر زده و در نتیجه جز شمارى اندک [از ایشان] ایمان نمى آورند (۱۵۵)
نکته ها:
بنى اسرائیل زمان پیامبرصلى الله علیه وآله انبیا را نکشته بودند، ولى پدران و اجداد آنان مرتکب چنین جنایتى شده بودند. امّا بدان جهت که فرزندان به کار اجداد خود راضى بودند، جنایات به آنان نیز نسبت داده شده است.[۱]
۱) تفسیر قمّى، ج ۱، ص ۱۵۷٫
پیام ها:
۱- پیمان شکنى، گناهى در ردیف کفر، بلکه زمینه ساز آن است. «نقضهم میثاقهم و کفرهم»
۲- ناسپاسى نعمت تا جایى است که آزاد شدگان به دست انبیا، قاتل انبیا مى شوند. «قتلهم الانبیاء بغیر حقّ»
۳- انسان با کفر ولجاجت، زمینه ى سقوط خود را فراهم مى کند. «طبع… بکفرهم»
۴- ایمان آوردن افراد اندک در برابر کفر اکثر مردم، دلیل بر آن است که انسان، قدرت انتخاب و تصمیم دارد. پس دوستان، محیط و نظام فاسد، نباید اراده ى انسان را در راه حقّ عوض کنند. «فلا یؤمنون الا قلیلا»
تفسیر آیه ۱۵۶ سوره النساء:
وَبِکُفْرِهِمْ وَقَوْلِهِمْ عَلَى مَرْیَمَ بُهْتَانًا عَظِیمًا ﴿۱۵۶﴾و [نیز] به سزاى کفرشان و آن تهمت بزرگى که به مریم زدند (۱۵۶)
نکته ها:
تهمت به حضرت مریم، در آیه ى ۲۷ سوره ى مریم نیز مطرح شده است.
نسبت زنا به حضرت مریم، در واقع نسبت زنازادگى به حضرت عیسى و ناشایستگى او براى هدایت و رهبرى هم بود و همین تهمت، دلیل کفرشان به عیسى علیه السلام بود.
پیامبر اکرم صلى الله علیه وآله به على علیه السلام فرمود: تو مثل عیسى علیه السلام هستى. گروهى نسبت ناروا به مادر عیسى دادند. گروهى هم او را خدا پنداشتند.[۱]
شاید از آن جهت به تهمت، بهتان گفته مى شود که افراد پاکدامن، با شنیدن آن نسبت ها، بهتشان مى زند.
بهتان عظیم، عذاب عظیم دارد. در سوره ى نور، آیه ۲۳ آمده است: آنان که به زنان پاکدامن نسبت ناروا مى دهند، عذاب عظیم دارند.
۱) دّرالمنثور، ج ۲ ص ۲۳۸٫
پیام ها:
۱- بهتان، در ردیف کفر قرار دارد. «بکفرهم و قولهم… بهتانا»
۲- در جامعه ى فاسد، گاهى به پاک ترین افراد، زشت ترین نسبت ها را مى دهند. «قولهم على مریم بهتانا»
تفسیر آیه ۱۵۷ و ۱۵۸ سوره النساء:
وَقَوْلِهِمْ إِنَّا قَتَلْنَا الْمَسِیحَ عِیسَى ابْنَ مَرْیَمَ رَسُولَ اللَّهِ وَمَا قَتَلُوهُ وَمَا صَلَبُوهُ وَلَکِنْ شُبِّهَ لَهُمْ وَإِنَّ الَّذِینَ اخْتَلَفُوا فِیهِ لَفِی شَکٍّ مِنْهُ مَا لَهُمْ بِهِ مِنْ عِلْمٍ إِلَّا اتِّبَاعَ الظَّنِّ وَمَا قَتَلُوهُ یَقِینًا ﴿۱۵۷﴾و گفته ایشان که ما مسیح عیسى بن مریم پیامبر خدا را کشتیم و حال آنکه آنان او را نکشتند و مصلوبش نکردند لیکن امر بر آنان مشتبه شد و کسانى که در باره او اختلاف کردند قطعا در مورد آن دچار شک شده اند و هیچ علمى بدان ندارند جز آنکه از گمان پیروى مى کنند و یقینا او را نکشتند (۱۵۷)بَلْ رَفَعَهُ اللَّهُ إِلَیْهِ وَکَانَ اللَّهُ عَزِیزًا حَکِیمًا ﴿۱۵۸﴾بلکه خدا او را به سوى خود بالا برد و خدا توانا و حکیم است (۱۵۸)
نکته ها:
امام صادق علیه السلام در پیرامون جمله ى «و ما قتلوه و ما صلبوه و لکن شبّه» فرمودند: غیبت حضرت قائم علیه السلام نیز همین طور است، همانا امّت آن را به خاطر طولانى شدن انکار مى کنند، برخى مى گویند: قائم متولّد نشده است، برخى مى گویند: متولّد شده ومرده است، وبرخى دیگر مى گویند: یازدهمین ما عقیم بوده و…[۱]
عوامل و نشانه هاى مشتبه شدن امر و به دار آویختن شخصى دیگر به جاى حضرت عیسى به این صورت بود:
۱- مأموران دستگیر کننده، رومى وغریب بودند وعیسى علیه السلام را نمى شناختند.[۲]
۲- اقدام براى دستگیرى عیسى، شبانه بود.
۳- شخص دستگیر شده، از خداوند شکایت کرد. که این شکایت با مقام نبوّت سازگار نیست.
۴- همه انجیل هاى مسیحیان که فدا شدن عیسى وبه دارآویختن او را با آب وتاب نقل کرده اند، سالها پس از عیسى نوشته شده وامکان خطا در آنها بسیار است.
۵ – گروه هایى از مسیحیان مسأله صلیب را قبول ندارند و در اناجیل هم تناقضاتى است که موضوع را مبهم مى کند.
۱) الغیبه طوسى، ص ۱۷۰٫
۲) احتمالاً کسى که بناى خیانت داشت و با گرفتن پول، عیسى را به مخالفان معرفى کرد، خود به شکل حضرت تبدیل شد و گرفتار گشت. تفسیر فرقان.
پیام ها:
۱- گاهى سقوط اخلاقى انسان تا آنجاست که به پیامبر کشى افتخار مى کند. «انا قتلنا المسیح»
۲- در برابر ادعاهاى باطل، صراحت لازم است. «و ما قتلوه و ماصلبوه»
۳- حضرت عیسى هم تولّدش، هم رفتنش از این جهان بطور غیر طبیعى بود. عروج کرد تا ذخیره اى براى آینده باشد. «بل رَفعه اللّه الیه»
۴- معراج، براى غیر از پیامبر اسلام هم بوده است. «بل رَفعه اللّه الیه»
۵ – عیسى، مهمان خداست. «رفعه الله الیه»
۶- در آسمان ها امکان زیستن انسان وجود دارد. «بل رفعه الله»
۷- اراده ى الهى همه ى توطئه ها را خنثى مى کند. «کان الله عزیزاً حکیماً»
تفسیر آیه ۱۵۹ سوره النساء:
وَإِنْ مِنْ أَهْلِ الْکِتَابِ إِلَّا لَیُؤْمِنَنَّ بِهِ قَبْلَ مَوْتِهِ وَیَوْمَ الْقِیَامَهِ یَکُونُ عَلَیْهِمْ شَهِیدًا ﴿۱۵۹﴾و از اهل کتاب کسى نیست مگر آنکه پیش از مرگ خود حتما به او ایمان مى آورد و روز قیامت [عیسى نیز] بر آنان شاهد خواهد بود (۱۵۹)
نکته ها:
شاید معنا این باشد: قبل از مرگ مسیح علیه السلام، تمام اهل کتاب به او ایمان مى آورند. چون طبق روایات شیعه وسنّى، عیسى علیه السلام در آخرالزمان از آسمان فرود آمده و پشت سر امام زمان علیه السلام نماز مى خواند و مدّت ها زیسته، سپس از دنیا مى رود. آن روز، مسیحیان به او ایمان صحیح مى آورند، نه ایمانى که او را پسر خدا بدانند.[۱]
۱) تفسیر المیزان.
پیام ها:
۱- همه ى کافران و منحرفان، در آستانه ى مرگ که پرده ها کنار مى رود، به هوش مى آیند و ایمان مى آورند، ولى سودى ندارد. «و ان من اهل الکتاب…»
۲- مرگ، یک سنّت قطعى براى همه است. حتّى براى عیسى که قرنها در بهترین شرایط مهمان خدا و فرشتگان بوده است.[۱] «قبل موته»
۳- انبیا، گواهان و شاهدان بر انسان هایند. «یکون علیهم شهیدا»
۱) اگر مراد از «قبل موته» مرگ حضرت عیسى باشد.
تفسیر آیه ۱۶۰ سوره النساء:
فَبِظُلْمٍ مِنَ الَّذِینَ هَادُوا حَرَّمْنَا عَلَیْهِمْ طَیِّبَاتٍ أُحِلَّتْ لَهُمْ وَبِصَدِّهِمْ عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ کَثِیرًا ﴿۱۶۰﴾پس به سزاى ستمى که از یهودیان سر زد و به سبب آنکه [مردم را] بسیار از راه خدا باز داشتند چیزهاى پاکیزه اى را که بر آنان حلال شده بود حرام گردانیدیم (۱۶۰)
نکته ها:
شاید مراد از طیباتى که بر یهود حرام شد، همان باشد که در آیه ى ۱۴۶ انعام آمده است «و على الّذین هادوا حَرّمنا کلّ ذى ظُفرٍ و من البقر و الغنم» این تحریم در تورات کنونى نیز وجود دارد.[۱]
حالات و اعمال فرد و جامعه، در برخوردارى از نعمت هاى الهى یا زوال آنها نقش اصلى دارد. در سوره ى فجر آیه ۱۷ مى خوانیم که گاهى دلیل محرومیّت، بى توجّهى به یتیمان است. «کلاّ بل لاتکرمون الیتیم» و در آیه ى ۹۶ سوره اعراف مى خوانیم: اگر اهل قریه ها ایمان و تقوا داشته باشند از برکات آسمان بهره مند مى شوند. «و لو ان اهل القرى آمنوا و اتقوا لفتحنا علیهم برکات من السماء»
چنانکه در حدیث مى خوانیم: کسانى که محصولات کشاورزى آنان نامرغوب مى شود، به خاطر ظلمى است که از آنان سرزده است.[۲]
۱) تورات، سِفر لاویان، فصل ۱۱٫
۲) مستدرک، ج ۱۳، ص ۴۷۳٫
پیام ها:
۱- ظلم، زمینه ى محرومیّت از نعمت هاست. «فبظلمٍ… حرّمنا»
۲- گاهى محرومیّت هاى اقتصادى و تنگناهاى مادّى نشانه ى قهر وکیفر الهى است. «فبظلمٍ… حرّمنا»
۳- حرام ها همیشه به خاطر رعایت مسائل بهداشتى نیست. «فبظلمٍ… حرّمنا»
۴- گرچه مجازات اصلى در قیامت است، ولى کیفرهاى دنیوى حالت هشدار دارد وبراى خلاف کاران، کیفر وبراى صالحان آزمایش است. «فبظلمٍ… حرّمنا»
۵ – بستن راه خدا به هر طریق (تحریف، کتمان، بدعت، فساد، انحراف و…) عامل محرومیّت از نعمت هاست. «و بصدهم عن سبیل الله»
تفسیر آیه ۱۶۱ سوره النساء:
وَأَخْذِهِمُ الرِّبَا وَقَدْ نُهُوا عَنْهُ وَأَکْلِهِمْ أَمْوَالَ النَّاسِ بِالْبَاطِلِ وَأَعْتَدْنَا لِلْکَافِرِینَ مِنْهُمْ عَذَابًا أَلِیمًا ﴿۱۶۱﴾و [به سبب] رباگرفتنشان با آنکه از آن نهى شده بودند و به ناروا مال مردم خوردنشان و ما براى کافران آنان عذابى دردناک آماده کرده ایم (۱۶۱)
نکته ها:
حکم تحریم ربا در تورات، سِفر تثنیه، فصل ۲۳، جملات ۱۹ و۲۰ آمده است.[۱]
۱) تفسیر نمونه.
پیام ها:
۱- رباخوارى گرچه به ظاهر منبع درآمد و عامل کامیابى است، ولى در واقع زمینه ى محرومیّت وعذاب است. «حرّمنا علیهم طیّبات… اخذهم الربا… عذاباً الیما»
۲- همه ى ادیان آسمانى، نسبت به روابط مالى انسان ها و چگونگى دخل و خرج، سخن و حساسیّت دارند. «اخذهم الربا و قد نهوا عنه و اکلهم… بالباطل»
۳- تا ظلم و ربا و حرام خوارى، انسان را در مدار کفر قرار نداده، راه بازگشت آسان است. وگرنه این گونه گناهان زمینه ى کفر و عذاب است. «اخذهم الربا… اعتدنا للکافرین»
تفسیر آیه ۱۶۲ سوره النساء:
لَکِنِ الرَّاسِخُونَ فِی الْعِلْمِ مِنْهُمْ وَالْمُؤْمِنُونَ یُؤْمِنُونَ بِمَا أُنْزِلَ إِلَیْکَ وَمَا أُنْزِلَ مِنْ قَبْلِکَ وَالْمُقِیمِینَ الصَّلَاهَ وَالْمُؤْتُونَ الزَّکَاهَ وَالْمُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الْآخِرِ أُولَئِکَ سَنُؤْتِیهِمْ أَجْرًا عَظِیمًا ﴿۱۶۲﴾لیکن راسخان آنان در دانش و مؤمنان به آنچه بر تو نازل شده و به آنچه پیش از تو نازل گردیده ایمان دارند و خوشا بر نمازگزاران و زکات دهندگان و ایمان آورندگان به خدا و روز بازپسین که به زودى به آنان پاداشى بزرگ خواهیم داد (۱۶۲)
نکته ها:
از اینکه بارها در قرآن جمله ى «و ما انزل من قبلک» آمده و یک بار هم عبارت «من بعدک» نیامده است، خاتمیّت دین اسلام را مى توان فهمید.
در حدیث آمده است: آنکه زکات نمى پردازد، نمازش قبول نیست. پیامبرصلى الله علیه وآله نیز نمازگزارانى را که اهل پرداخت زکات نبودند، از مسجد بیرون مى کرد. و به فرموده ى قرآن، نمازگزار واقعى بخیل نیست. «اذا مسّه الخیر منوعاً، الاّ المُصلّین»[۱]
۱) معارج، ۲۱ – ۲۲٫
پیام ها:
۱- در انتقاد باید انصاف داشت. در این آیه مؤمنانِ یهود از ظالمان و حرام خواران استثنا شده اند. «لکن الراسخون… منهم»
۲- دانشى ارزشمند است که ریشه ورسوخ در جان داشته باشد. «الراسخون فى العلم»
۳- هدف و باورهاى مشترک مهم است، نه نژاد و قبیله و زبان. «الراسخون فى العلم منهم و المؤمنون»
۴- ایمان به همه ى اصول در همه ى ادیان الهى لازم است. «ما انزل الیک و ما انزل من قبلک»
۵ – با آنکه نماز و زکات، در همه ى ادیان بوده اند، ولى به خاطر اهمّیت جداگانه ذکر شده اند. «ما انزل الیک و ما انزل من قبلک و المقیمین الصلاه و…»
۶- نماز از زکات جدا نیست و اهل نماز باید اهل انفاق هاى مالى هم باشند. «المقیمین الصلوه و المؤتون الزکوه»
۷- نماز جایگاه مخصوص دارد. (همه ى جملات آیه با واو و نون آمده «راسخون، مؤمنون، مؤتون»، ولى درباره نماز به جاى «مقیمون» کلمه ى «مقیمین» بکار رفته که در زبان عربى، نشانه ى برجستگى آن است.)
