تفسیر قرآن کریم صفحه ۱۳۶ – آیات ۶۹ تا ۷۳ سوره الانعام

موضوع: تفسیر قرآن کریم

عنوان: صفحه ۱۳۶

سوره: الانعام

نوع تفسیر: تفسیر نور

متن تفسیر:

تفسیر آیه ۶۹ سوره الانعام:

وَمَا عَلَى الَّذِینَ یَتَّقُونَ مِنْ حِسَابِهِمْ مِنْ شَیْءٍ وَلَکِنْ ذِکْرَى لَعَلَّهُمْ یَتَّقُونَ ﴿۶۹﴾

و چیزى از حساب آنان [=ستمکاران] بر عهده کسانى که پروا[ى خدا] دارند نیست لیکن تذکر دادن [لازم] است باشد که [از استهزا] پرهیز کنند (۶۹)

نکته ها:

آیه ى تحریم همنشینى با یاوه گویان و مسخره کنندگان که نازل شد، عدّه اى گفتند: پس به مسجدالحرام هم نباید برویم و طواف نیز نکنیم، چون دامنه ى استهزاشان تا آنجا هم کشیده شده است. این آیه نازل شد که حساب مسلمانانِ با تقوى که به مقدار توان تذکّر مى دهند جداست، آنها مسجدالحرام را ترک نکنند. [۱]

شرکت در جلسه ى اهل گناه به قصد نهى از منکر وارشاد، مانعى ندارد، البتّه براى آنان که با تقوا و نفوذ ناپذیرند، وگرنه بسیارى براى نجات غریق مى روند و خود غرق مى شوند.

شد غلامى که آب جو آرد آب جو آمد غلام ببرد

۱) تفسیر نورالثقلین.

پیام ها:

۱- رعایت اهمّ و مهمّ در مسائل، از اصول عقلى و اسلامى است. شنیدن موقّتى یاوه ها به قصد پاسخگویى یا نجات منحرفان، جایز است. «و ما على الّذین یتّقون من حسابهم من شى ء»

۲- تقوا وسیله ى حفاظت و بیمه ى انسان در مقابل گناه است. (مثل لباس ضد حریق، براى مأموران آتش نشانى) «و ما على الّذین یتّقون»

۳- از همنشینى با یاوه سرایان پرهیز کنیم وسخنانشان را استماع نکنیم، ولى اگر به ناچار چیزى به گوش ما، رسید مانعى ندارد. «ما على الّذین یتّقون… من شى ء»

۴- علاوه بر تقواى خود، باید به فکر متّقى کردن دیگران نیز باشیم. «و لکن ذکرى لعلّهم یتّقون»

تفسیر آیه ۷۰ سوره الانعام:

وَذَرِ الَّذِینَ اتَّخَذُوا دِینَهُمْ لَعِبًا وَلَهْوًا وَغَرَّتْهُمُ الْحَیَاهُ الدُّنْیَا وَذَکِّرْ بِهِ أَنْ تُبْسَلَ نَفْسٌ بِمَا کَسَبَتْ لَیْسَ لَهَا مِنْ دُونِ اللَّهِ وَلِیٌّ وَلَا شَفِیعٌ وَإِنْ تَعْدِلْ کُلَّ عَدْلٍ لَا یُؤْخَذْ مِنْهَا أُولَئِکَ الَّذِینَ أُبْسِلُوا بِمَا کَسَبُوا لَهُمْ شَرَابٌ مِنْ حَمِیمٍ وَعَذَابٌ أَلِیمٌ بِمَا کَانُوا یَکْفُرُونَ ﴿۷۰﴾

و کسانى را که دین خود را به بازى و سرگرمى گرفتند و زندگى دنیا آنان را فریفته است رها کن و [مردم را] به وسیله این [قرآن] اندرز ده مبادا کسى به [کیفر] آنچه کسب کرده به هلاکت افتد در حالى که براى او در برابر خدا یارى و شفاعتگرى نباشد و اگر [براى رهایى خود] هر گونه فدیه‏ اى دهد از او پذیرفته نگردد اینانند که به [سزاى] آنچه کسب کرده‏ اند به هلاکت افتاده‏ اند و به [کیفر] آنکه کفر مى ‏ورزیدند شرابى از آب جوشان و عذابى پر درد خواهند داشت (۷۰)

نکته ها:

مراد از رها کردن منحرفان در جمله ى «ذر الّذین اتّخذوا دینهم…»، اظهار تنفّر و قطع رابطه کردن با آنان است، که گاهى هم به نبرد با آنها مى انجامد، نه اینکه تنها به معناى ترک جهاد با آنان باشد.

کلمه ى «تُبسَل» به معناى محروم شدن از خوبى و به هلاکت رسیدن است.

به بازى گرفتن دین، هر زمانى به شکلى خود را نشان مى دهد، گاهى با اظهار عقائد خرافى، گاهى با قابل اجرا ندانستن احکام، گاهى با توجیه گناهان و گاهى با بدعت وتفسیر به رأى وپیروى از متشابهات و… است.

پیام ها:

۱- غیرت دینى، سبب طرد افراد بى دین و بایکوت کردن مخالفان مکتب در جامعه است. «ذر الّذین …» چنانکه در آیات دیگرى نیز مى خوانیم: «فاعرض عنهم» [۱] ، «ذرهم یأکلوا ویتمتّعوا» [۲] و «لا تحزن علیهم» [۳]

۲- دلبستگى و فریفته شدن به دنیا، زمینه ى به بازى گرفتن دین است. «الّذین اتّخذوا دینهم لعبا… غرّتهم الحیاه الدّنیا»

۳- تذکّر و موعظه، سبب نجات از قهر و عذاب الهى است. «و ذَکِّر به»

۴- در تذکّر و هشدار باید از قرآن بهره گرفت. «و ذَکِّر به»

۵ – به دنیا مغرور نشویم که در قیامت جز خداوند چیزى به کمک ما نمى آید. «لیس لها من دون اللَّه ولىّ و لا شفیع»

۶- عامل بدبختى هاى انسان، خود او و عملکرد اوست. «بما کسبت… بما کسبوا… عذاب الیم بما کانوا یکفرون»

۱) سجده، ۳۰٫

۲) حجر، ۳٫

۳) نحل، ۱۲۷٫

تفسیر آیه ۷۱ و ۷۲ سوره الانعام:

قُلْ أَنَدْعُو مِنْ دُونِ اللَّهِ مَا لَا یَنْفَعُنَا وَلَا یَضُرُّنَا وَنُرَدُّ عَلَى أَعْقَابِنَا بَعْدَ إِذْ هَدَانَا اللَّهُ کَالَّذِی اسْتَهْوَتْهُ الشَّیَاطِینُ فِی الْأَرْضِ حَیْرَانَ لَهُ أَصْحَابٌ یَدْعُونَهُ إِلَى الْهُدَى ائْتِنَا قُلْ إِنَّ هُدَى اللَّهِ هُوَ الْهُدَى وَأُمِرْنَا لِنُسْلِمَ لِرَبِّ الْعَالَمِینَ ﴿۷۱﴾

بگو آیا به جاى خدا چیزى را بخوانیم که نه سودى به ما مى ‏رساند و نه زیانى و آیا پس از اینکه خدا ما را هدایت کرده از عقیده خود بازگردیم مانند کسى که شیطانها او را در بیابان از راه به در برده‏ اند و حیران [بر جاى مانده] است براى او یارانى است که وى را به سوى هدایت مى‏ خوانند که به سوى ما بیا بگو هدایت‏ خداست که هدایت [واقعى] است و دستور یافته‏ ایم که تسلیم پروردگار جهانیان باشیم (۷۱)

وَأَنْ أَقِیمُوا الصَّلَاهَ وَاتَّقُوهُ وَهُوَ الَّذِی إِلَیْهِ تُحْشَرُونَ ﴿۷۲﴾

و اینکه نماز برپا دارید و از او بترسید و هم اوست که نزد وى محشور خواهید گردید (۷۲)

نکته ها:

در آیه ى ۷۲، از میان همه ى وظایف به «نماز»، و از میان همه ى عقائد به «معاد» اشاره شده است و این اهمیّت آنها را مى رساند.

در یکتاپرستى، آرامش وتمرکز است، ولى در شرک وچندتاپرستى، گیجى وتحیّر. «ءأرباب متفرّقون خیر أم اللّه الواحد القهّار» [۳۸۶] آیا چند ارباب گوناگون بهتر است یا یک خداى قهّار؟ خداوند هم یکى است: «قل هو اللّه احد» و هم زود راضى مى شود «یا سریع الرّضا»، ولى غیر خدا هم زیادند و هم هر کدام توقّعات گوناگونى دارند و زود راضى نمى شوند.

۳۸۶) یوسف، ۳۹٫

پیام ها:

۱- با سؤال وجدان ها را تحریک کنید. «قل أندعوا من دون اللَّه»

۲- شرک، غیر منطقى است، چون انگیزه ى پرستش، کسب سود یا دفع ضرر است و بت ها قادر به هیچ نفع وضرر رساندن نیستند. «لاینفعنا و لایضرّنا»

۳- از غریزه ى منفعت خواهى مردم، در راه تبلیغ و تربیت آنان استفاده کنیم. «لاینفعنا و لایضرّنا»

۴- شرک، نوعى عقب گرد و ارتجاع اعتقادى است. «نردّ على اعقابنا»

۵ – شرک، مایه ى سرگردانى و تحیّر است. «حیران»

۶- در برابر انحرافات، باید موضع گیرى صریح و مکرّر داشت. «قل أندعوا… قل اِنّ هُدَى اللَّه …»

۷- تسلیم خدا شدن، مایه ى رشد خودماست. «لنُسلِمَ لربّ العالمین»

۸ – نماز، همراه تقوى کارساز است. «اقیموا الصلوه واتّقوه»

۹- ایمان به معاد ورستاخیز، عامل پیدایش تقوى در انسان است. «واتّقوه و هو الّذى الیه تحشرون»

تفسیر آیه ۷۳ سوره الانعام:

وَهُوَ الَّذِی خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ بِالْحَقِّ وَیَوْمَ یَقُولُ کُنْ فَیَکُونُ قَوْلُهُ الْحَقُّ وَلَهُ الْمُلْکُ یَوْمَ یُنْفَخُ فِی الصُّورِ عَالِمُ الْغَیْبِ وَالشَّهَادَهِ وَهُوَ الْحَکِیمُ الْخَبِیرُ ﴿۷۳﴾

و او کسى است که آسمانها و زمین را به حق آفرید و هر گاه که مى‏ گوید باش بى ‏درنگ موجود شود سخنش راست است و روزى که در صور دمیده شود فرمانروایى از آن اوست داننده غیب و شهود است و اوست‏ حکیم آگاه (۷۳)

نکته ها:

در قرآن دو نوع دمیدن در صور آمده است: یکى ویرانگر و دیگرى برانگیزنده ى مردم براى رستاخیز. در این آیه، یک بار آن مطرح شده است، امّا در آیه ۶۸ سوره ى زمر، دمیدن در دو صور مطرح است: «و نُفِخ فى الصّور فَصَعِق مَن فى السموات و مَن فى الارض الاّ مَن شاءاللَّه ثمّ نُفِخ فیه اُخرى فاذا هم قیام ینظرون»

اگر در آیات قبل، سخن از تسلیم بودن در برابر خدا و اقامه ى نماز بود، اینجا علّت آن ذکر شده که آفرینش به دست اوست، او آگاه و حکیم است و از هر چیز با خبر است.

امام صادق علیه السلام درباره ى «عالم الغیب و الشهاده» فرمودند: غیب آن است که هنوز نیامده و شهادت آنچه که بوده است مى باشد. [۱]

۱) معانى الاخبار، ص ۱۴۶٫

پیام ها:

۱- آفرینش، حکیمانه و هدفدار است. «بالحقّ» البتّه به این نکته در آیات متعدّدى اشاره شده است، از جمله: «و ماخلقنا السموات و الارض ومابینهما باطلاً» [۱]

۲- براى اراده ى خداوند، هیچ مانعى نیست. «کن فیکون»

۳- غیب و شهود، نهان و آشکار، براى خداوند یکسان است. «عالم الغیب و الشهاده»

۴- مبناى حکومت الهى بر حکمت و علم است. «له الملک … و هو الحکیم الخبیر»

۵ – در قیامت، جلوه و نمود قدرت الهى بر همه آشکار مى شود، چون آنجا اسباب و وسائل کارساز نیست. «له الملک»

۱) ص، ۲۷٫

مشاهده متن و صوت کامل صفحه ۱۳۶ قرآن کریم