تفسیر قرآن کریم صفحه ۱۵۴ – آیات ۳۱ تا ۳۷ سوره الاعراف

موضوع: تفسیر قرآن کریم

عنوان: صفحه ۱۵۴

سوره: الاعراف

نوع تفسیر: تفسیر نور

متن تفسیر:

تفسیر آیه ۳۱ سوره الاعراف:

یَا بَنِی آدَمَ خُذُوا زِینَتَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِدٍ وَکُلُوا وَاشْرَبُوا وَلَا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لَا یُحِبُّ الْمُسْرِفِینَ ﴿۳۱﴾

اى فرزندان آدم جامه خود را در هر نمازى برگیرید و بخورید و بیاشامید و[لى] زیاده‏ روى مکنید که او اسرافکاران را دوست نمى دارد (۳۱)

نکته ها:

شاید بتوان گفت: آنچه در قرآن با خطابِ «یا بنى آدم» بیان مى شود، مربوط به تمام انسان ها و همه ى ادیان و از مشترکات آنان است.

قرآن به مال و فرزند، «زینت» گفته است، «المال و البنون زینه الحیاه الدّنیا» [۷۱] بنابراین ممکن است آیه بیانگر این باشد که مال و فرزند خود را هنگام رفتن به مسجد همراه داشته باشید، تا با مال، به حل مشکلات اقتصادى مسلمین بپردازید و با حضور فرزند در مساجد و جماعات، مشکلات تربیتى نسل آینده را حل کنید.

در روایات، امام جماعتِ عادل، آراستگى ظاهر، عطر زدن ولباس زیبا پوشیدن به هنگام نماز، بلند کردن دستان به هنگام رکوع و سجود در نماز، شرکت در نماز عید و نماز جمعه،از جمله مصادیق زینت شمرده شده اند. [۷۲]

امام مجتبى علیه السلام به هنگام نماز و حضور در مسجد، بهترین لباس خود را مى پوشید و مى فرمود: «انّ اللّه جمیل یحبّ الجمال فاتجمّل لربّى»، خداوند زیباست و زیبایى را دوست دارد، و من لباس زیباى خود را براى پروردگارم مى پوشم و آنگاه این آیه را تلاوت مى فرمودند. [۷۳]

خداوند زیبایى و زینت را دوست دارد و گرنه به آن امر نمى فرمود، «خذوا زینتکم» چنانکه اسلام، آیین فطرى است و انسان نیز فطرتاً از زینت لذّت مى برد.

با زینت به مسجد رفتن، احترامى است به بندگان خدا، به عبادت خدا و همچنین سبب ایجاد جاذبه و ترغیب عملى دیگران به آمدن در آنجاست.

امام صادق علیه السلام مى فرماید: اموال، ودیعه و امانت الهى در دست انسان است و مصرف باید دور از اسراف باشد. [۷۴]

گرچه استفاده از زینت و طعام، امرى فطرى و طبیعى است، ولى در شرایط خاص مانند وجود نیازمندان و محرومان، باید با آنان همدردى کرد. لذا در تاریخ مى خوانیم که نوع لباس امام صادق علیه السلام که مردم در رفاه نسبى به سر مى بردند با لباس امام على علیه السلام که مردم فقیر و ندار بودند، متفاوت بود، چون شرایط اجتماعى هر کدام فرق داشت. [۷۵]

امام صادق علیه السلام فرمود: کسى که رزق یک روز خود را داشته باشد، ولى قانع نباشد و از مردم سؤال و تکدّى کند، از مسرفان است. [۷۶]

اسراف در غذا و پرخورى، منشأ بسیارى از بیمارى هاى جسمى و روحى و مایه ى سنگدلى و محروم شدن از چشیدن مزه ى عبارت است. چنانکه پیامبر صلى الله علیه وآله فرمودند: «المعده بیت کلّ داء» معده، کانون هر بیمارى است. پزشکى مسیحى پس از شنیدن این آیه و حدیث گفت: تمام علم طب، در این آیه و این سخن پیامبر شما نهفته است. [۷۷]

امام صادق علیه السلام فرمودند: آنچه باعث از بین رفتن مال و زیان رساندن به بدن باشد، اسراف است. «انّما الاسراف فیما أتلف المال و اَضرّ بالبدن» [۷۸] و در روایت دیگرى مى خوانیم: آن چه در راه خدا مصرف شود هرچند بسیار زیاد باشد، اسراف نیست و آنچه در راه معصیت خدا استفاده شود، هرچند اندک باشد، اسراف است. [۷۹]

۷۱) کهف، ۴۶

۷۲) تفاسیر نورالثقلین، منهج الصادقین و اثنى عشرى

۷۳) تفسیر مجمع البیان

۷۴) تفسیر صافى

۷۵) تفسیر اثنى عشرى

۷۶) تفسیر فرقان

۷۷) تفسیر مجمع البیان

۷۸) کافى، ج ۲، ص ۴۹۹

۷۹) تفسیر منهج الصادقین

پیام ها:

۱- مسجد که پایگاه مسلمین است، باید آراسته، زیبا و با جاذبه باشد. «خذوا زینتکم عند کلّ مسجد»

۲- بهترین وزیباترین لباس، براى بهترین مکان است.«خذوا زینتکم عندکلّ مسجد»

۳- اسلام، هم به باطن نماز توجّه دارد، «فى صلاتهم خاشعون» [۸۰] ، هم به ظاهر آن. «زینتکم عند کلّ مسجد» آرى، در اسلام، ظاهر و باطن، دنیا و آخرت بهم آمیخته است.

۴- زینت، اگر چه در نماز فردى هم ارزش است، اما در اجتماع و مسجد، حساب ویژه اى دارد. «عند کلّ مسجد»

۵ – اوّل نماز، آنگاه غذا. «عند کلّ مسجد و کلوا و اشربوا» اوّل توجّه به روح و معنویّت، آنگاه توجّه به جسم.

۶- صرفه جویى، محبوب خداوند است و بهره گیرى از زینت و غذا باید دور از اسراف باشد. «ولا تسرفوا انّه لا یحبّ المسرفین»

۸۰) مؤمنون، ۲

تفسیر آیه ۳۲ سوره الاعراف:

قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِینَهَ اللَّهِ الَّتِی أَخْرَجَ لِعِبَادِهِ وَالطَّیِّبَاتِ مِنَ الرِّزْقِ قُلْ هِیَ لِلَّذِینَ آمَنُوا فِی الْحَیَاهِ الدُّنْیَا خَالِصَهً یَوْمَ الْقِیَامَهِ کَذَلِکَ نُفَصِّلُ الْآیَاتِ لِقَوْمٍ یَعْلَمُونَ ﴿۳۲﴾

[اى پیامبر] بگو زیورهایى را که خدا براى بندگانش پدید آورده و [نیز ] روزیهاى پاکیزه را چه کسى حرام گردانیده بگو این [نعمتها] در زندگى دنیا براى کسانى است که ایمان آورده‏ اند و روز قیامت [نیز] خاص آنان مى‏ باشد این گونه آیات [خود] را براى گروهى که مى‏ دانند به روشنى بیان مى ‏کنیم (۳۲)

نکته ها:

این آیه، زینت را براى انسان حلال مى شمرد. قرآن، یکى از نعمت هاى خداوند را، زینت آسمان ها با ستارگان جهت تماشاگران مى داند، «زیّنّاها للنّاظرین» [۸۱] امّا باید علاقه به زینت، انسان را به هلاکت نکشد و بهره گیرى از آن کنترل شده باشد، لذا قرآن، نشان دادن زینت زنان را جز براى شوهرانشان و مَحرم هاى آنان، حرام مى داند. «لایبدین زینتهنّ الاّ لبعولتهنّ» [۸۲]

عثمان بن مظعون، خدمت پیامبر اکرم صلى الله علیه وآله آمد و از تصمیم خود نسبت به اخته و مقطوع النّسل کردن خود و عزلت و فاصله گرفتن از همسر و خانواده واجتماع خبر داد. آن حضرت به شدّت او را از این کار منع کرد و فرمود: براى کنترل شهوت، روزه بگیر و به جاى ریاضت و رهبانیّتِ مردود به مسجد برو و در انتظار نماز بنشین و به جاى بیابان گردى، در جبهه هاى جنگ و حج و عمره شرکت کن، از همسر و عطریّات استفاده کن و از اموال خود به محرومان بده و از حرام ها دورى و هجرت کن، این راه و روش من است و هر که از این روش اعراض کند و توبه نکند، فرشتگان از ورود او به حوض کوثر منع خواهند کرد. [۸۳]

عاصم بن زیاد نیز تصمیم گرفت شیوه ى زندگى خود را تغییر داده واز حلال ها و لذّت ها کناره گیرد. حضرت على علیه السلام آن تفکّر را محکوم کرد، و هنگامى که از آن حضرت پرسید: پس چرا خودتان این همه ساده زندگى مى کنید؟ امام در پاسخ فرمود: من رهبر جامعه ما، خداوند بر رهبران لازم کرده که سطح زندگى خود را در سطح افراد ضعیف جامعه نگهدارند و در غم دیگران شریک باشند. [۸۴]

حضرت على علیه السلام در برخورد با خوارج متحجّر، هنگام اعزام نماینده ى خود ابن عبّاس به سوى آنان، به او دستور مى دهد بهترین لباس ها را بپوشد و خود را معطّر و خوشبو ساخته و با اسبى زیبا نزد آنها برود. [۸۵]

بعضى آیه را این گونه تفسیر کرده اند که رزق و زینت دنیا، آمیخته با انواع تلخى هاست، ولى رزق و زینتِ آخرت، بى غصّه و خالص است.

۸۱) حجر، ۱۶

۸۲) نور، ۳۱

۸۳) تفسیر کبیر فخررازى

۸۴) کافى، ج ۱، ص ۴۱۰

۸۵) تفسیر منهج الصادقین

پیام ها:

۱- پیامبر، مسئول مبارزه با بدعت ها است. «قل مَن حرّم»

۲- اسلام، با زهد نابجا وریاضت نامشروع ورهبانیّت، مخالف است. «قل مَن حرّم»

۳- اصل در بهره گیرى از زینت ها و طیّبات، مباح بودن است، مگر دلیلى خاص بر حرمت آنها باشد. «مَن حرّم»

۴- استفاده ى مناسب از زینت و ترغیب مردم به آن، ارزشمند است. «زینه اللّه» زیرا زینت به خدا نسبت داده شده است.

۵ – راه رسیدن به خدا، ترک امور حلال و طیّب نیست، بلکه استفاده ى بجا و رعایت قسط وعدل است. «قل مَن حرّم زینه اللّه…»

۶- اسلام، هماهنگ با فطرت و آیین اعتدال است، به نیازهاى طبیعى پاسخ مثبت مى دهد، آنچه را مفید است حلال مى شمرد و از آنچه ضرر دارد نهى مى کند. «مَن حرّم… أخرج لعباده»

۷- زینت، همچون غذا، مورد نیاز انسان است. (زینت در کنار خوارکى ها مطرح شده است) «زینه اللّه… و الطیّبات من الرّزق»

۸ – هدف اصلى از آفریدن نعمت ها، استفاده و برخوردارى مؤمنان است، گرچه کافران نیز بهره مى برند. «قل هى للّذین آمنوا فى الحیاه الدنیا» البتّه در جاى دیگر مى فرماید: «انّا جعلنا ما على الارض زینه لها لنبلوهم أیّهم احسن عملاً» [۸۶] هرچه را روى زمین است، زینت آن قرار دادیم تا آنان را بیازماییم که کدام یک بهتر عمل مى کنند.

۹- در بهره بردارى از نعمت هاى دنیوى، مؤمن و کافر یکسانند، ولى کامیابى قیامت مخصوص مؤمنان است. « للّذین آمنوا خالصه یوم القیامه»

۱۰- علم وعالم، جایگاه ویژه اى نزد خدا دارند. «کذلک نفصّل الایات لقوم یعلمون»

۸۶) کهف، ۷

تفسیر آیه ۳۳ سوره الاعراف:

قُلْ إِنَّمَا حَرَّمَ رَبِّیَ الْفَوَاحِشَ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَمَا بَطَنَ وَالْإِثْمَ وَالْبَغْیَ بِغَیْرِ الْحَقِّ وَأَنْ تُشْرِکُوا بِاللَّهِ مَا لَمْ یُنَزِّلْ بِهِ سُلْطَانًا وَأَنْ تَقُولُوا عَلَى اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ ﴿۳۳﴾

بگو پروردگار من فقط زشتکاریها را چه آشکارش [باشد] و چه پنهان و گناه و ستم ناحق را حرام گردانیده است و [نیز] اینکه چیزى را شریک خدا سازید که دلیلى بر [حقانیت] آن نازل نکرده و اینکه چیزى را که نمیدانید به خدا نسبت دهید (۳۳)

نکته ها:

«فواحش» جمع «فاحشه»، یعنى گناهى که زشتى آن بر همه آشکار است، همچون زنا و چون در جاهلیّت انجام پنهانى آن را روا مى داشتند، این آیه حرمت آن را نیز تأکید مى نماید.

«اِثم»، گناهى است که سقوط انسان را در پى داشته باشد و «بَغى»، تجاوز به حقّ دیگران است. این آیه، انواع گناهان اعتقادى و زبانى را در بر دارد.

در روایات، مراد از گناه باطنى، پذیرش ولایت رهبران ستمگر دانسته شده است. [۸۷]

پیامبر اکرم صلى الله علیه وآله فرمودند: کسى که بدون علم و آگاهى حکمى صادر کند، فرشتگان آسمان و زمین او را لعنت مى کنند. [۸۸]

زراره از امام صادق علیه السلام پرسید: حجّت خداوند بر بندگانش چیست؟ حضرت فرمودند: «أن یقولوا ما یعلمون و یقفوا عند ما لایعلمون» [۸۹] تنها آنچه را مى دانند بگویند و اگر نمى دانند، سکوت کرده و بازایستند.

۸۷) تفسیر نورالثقلین

۸۸) تفسیر نمونه

۸۹) تفسیر فرقان

پیام ها:

۱- تحریم هاى الهى، در مسیر تربیت ورشد وتکامل انسان است. «حرّم ربّى»

۲- حلال ها بسیار است، ولى حرام ها اندک و محدود که موارد آن در قرآن و روایات بیان شده است. «انّما حرّم… ان یقولوا على اللّه ما لاتعلمون»

۳- گناه، گناه است و قبح ذاتى و عقلى دارد، گرچه مردم نفهمند. «وما بطن»

۴- مشرکان، براى اعتقاد خود استدلالى ندارند. «لم ینزّل به سلطاناً»

۵ – در تبلیغ و نهى از منکر، ابتدا راههاى حلال و معروف ارائه شود، سپس نهى از منکرات و اعلام کارهاى حرام. (آیه قبل حلال ها را بیان کرد، این آیه محرّمات را). «قل من حرّم زینه اللّه… انّما حرّم ربّى»

۶- برهان و استدلال، نوعى افاضه و لطف الهى است که بر عقل و جان القا مى شود. «ما لم ینزّل به سلطاناً»

۷- استناد هر چیز به خداوند باید متّکى بر علم ودلیل باشد. «ما لم ینزّل به سلطاناً» آرى، هرگونه ادّعایى خصوصاً در مورد هستى باید با دلیل و منطق باشد.

تفسیر آیه ۳۴ سوره الاعراف:

وَلِکُلِّ أُمَّهٍ أَجَلٌ فَإِذَا جَاءَ أَجَلُهُمْ لَا یَسْتَأْخِرُونَ سَاعَهً وَلَا یَسْتَقْدِمُونَ ﴿۳۴﴾

و براى هر امتى اجلى است پس چون اجلشان فرا رسد نه [مى‏ توانند] ساعتى آن را پس اندازند و نه پیش (۳۴)

نکته ها:

بر اساس این آیه از قرآن، نه تنها افراد، بلکه دولت ها، ملّت ها، امّت ها و تمدّن ها نیز سرآمد و أجلى دارند.

أجل چون فرو آید از پیش و پس پس و پیش نگذاردت یک نفس

پیام ها:

۱- به دنیا و عناوین آن مغرور نشویم و از حرام ها پرهیز کنیم. «انّما حرّم ربّى… لکلّ اُمّه أجل»

۲- در هستى، هیچ تحوّلى، تصادفى و خارج از تدبیر و نظم دقیق وحساب شده ى الهى نیست. برامّت ها نیز قوانینى حاکم است. «لکلّ اُمّه أجل»

۳- فرصت و امکاناتى که در دست ماست، رفتنى است، پس تا حدّ توان، صحیح ترین استفاده را بکنیم. «لکلّ اُمّه أجل»

۴- ستمگران، مهلت الهى را نشانه ى لطف او بر خود ندانند. «لکلّ اُمّه أجل» زیرا زمان آنان هم سرخواهد آمد، چنانکه در جاى دیگر مى خوانیم: «جعلنا لمهلکهم مَوعداً» [۹۰]

۵ – مجاهدان راه خدا، به خاطر سلطه ى طاغوتیان، گرفتار یأس نشوند. تلاش کنند، چون طاغوت ها نیز رفتنى هستند. «لکلّ اُمّه أجل»

۶- پیوسته گروه هایى به قدرت مى رسند، آزمایش مى شوند و محو مى گردند. «فاذا جاء أجلهم لایستأخرون ساعه و لایستقدمون»

۹۰) کهف، ۵۹

تفسیر آیه ۳۵ و ۳۶ سوره الاعراف:

یَا بَنِی آدَمَ إِمَّا یَأْتِیَنَّکُمْ رُسُلٌ مِنْکُمْ یَقُصُّونَ عَلَیْکُمْ آیَاتِی فَمَنِ اتَّقَى وَأَصْلَحَ فَلَا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلَا هُمْ یَحْزَنُونَ ﴿۳۵﴾

اى فرزندان آدم چون پیامبرانى از خودتان براى شما بیایند و آیات مرا بر شما بخوانند پس هر کس به پرهیزگارى و صلاح گراید نه بیمى بر آنان خواهد بود و نه اندوهگین مى شوند (۳۵)

وَالَّذِینَ کَذَّبُوا بِآیَاتِنَا وَاسْتَکْبَرُوا عَنْهَا أُولَئِکَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ ﴿۳۶﴾

و کسانى که آیات ما را دروغ انگاشتند و از [پذیرش] آنها تکبر ورزیدند آنان همدم آتشند [و] در آن جاودانند (۳۶)

نکته ها:

«خوف» و ترس، مربوط به امور آینده و در مقابل امنیّت و آسایش است، امّا «حزن» و اندوه، مربوط به گذشته و آنچه از دست رفته مى باشد و در مقابل سرور و شادمانى است. [۹۱]

۹۱) التحقیق فى کلمات القرآن

پیام ها:

۱- از سنّت هاى الهى، ارسال رسولان براى بیان وحى الهى است. «یأتینّکم… یقصّون علیکم آیاتى»

۲- از راههاى نفوذ و تأثیر سخن، سنخیّت پیام آور با خود مردم است. «منکم»

۳- انسان، آزاد و داراى اختیار است و سرنوشتش در گرو گرایش و عمل خود اوست. «فمن اتّقى و أصلح»

۴- متّقى، اصلاح گر و داراى فعّالیّت مثبت است، نه گوشه گیر. «اتّقى وأصلح»

۵ – تقوا و خودسازى باید قبل از اصلاح دیگران باشد و اصلاح گران باید خود متّقى باشند. «اتّقى وأصلح»

۶- مؤمنان و پیروان واقعى انبیا، آنانند که اهل تقوا و اصلاح باشند. «یاتینّکم رسل… فمن اتّقى و اصلح» و نفرمود: «فمن آمن بهم»

۷- آرامش حقیقى در سایه ى تقوا و اصلاح است. «اتّقى و اصلح فلا خوف علیهم»

۸ – پیامد تکذیب، تکبّر و سرپیچى از انبیا، عذاب ابدى و دوزخ است. «استکبروا… اصحاب النّار… فیها خالدون»

تفسیر آیه ۳۷ سوره الاعراف:

فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ کَذِبًا أَوْ کَذَّبَ بِآیَاتِهِ أُولَئِکَ یَنَالُهُمْ نَصِیبُهُمْ مِنَ الْکِتَابِ حَتَّى إِذَا جَاءَتْهُمْ رُسُلُنَا یَتَوَفَّوْنَهُمْ قَالُوا أَیْنَ مَا کُنْتُمْ تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ قَالُوا ضَلُّوا عَنَّا وَشَهِدُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ أَنَّهُمْ کَانُوا کَافِرِینَ ﴿۳۷﴾

پس کیست ‏ستمکارتر از آن کس که بر خدا دروغ بندد یا آیات او را تکذیب کند اینان کسانى هستند که نصیبشان از آنچه مقرر شده به ایشان خواهد رسید تا آنگاه که فرشتگان ما به سراغشان بیایند که جانشان بستانند مى‏ گویند آنچه غیر از خدا مى‏ خواندید کجاست مى‏ گویند از [چشم] ما ناپدید شدند و علیه خود گواهى مى‏ دهند که آنان کافر بودند (۳۷)

نکته ها:

مراد از افترا بر خداوند در آیات قرآن، معمولاً شرک به خداوند است. [۹۲] البتّه حلال کردن و حرام دانستن چیزى بدون دلیل هم بدعت و افترا بر خداست، چنانکه تکذیب پیامبران نیز نوعى نسبت دروغ به خدا دادن است.

در قرآن، ۱۵ مرتبه افرادى به عنوان ظالم ترین مردم معرّفى شده اند، یعنى کسانى که هم به خود و شخصیّت خود ظلم کرده اند و هم به اجتماع، و ریشه ى همه آنها شرک، کفر و عناد بوده است. [۹۳]

عبارت «نصیبهم من الکتاب»، شامل رزق و روزى، حیات و مرگ، سعادت و شقاوت در دنیا و جزاى اعمال و عقوبات در روز قیامت مى شود که در لوح محفوظ الهى ثبت شده است. [۹۴]

۹۲) تفسیر المیزان

۹۳) تفسیر نمونه، ج ۵، ص ۱۸۴

۹۴) تفسیر اثنى عشرى

پیام ها:

۱- تکذیب و افترا بر خدا و بدعت گذارى، از بزرگ ترین ستم هاست. «فمن أظلم»

۲- هر انسانى داراى نصیب و بهره اى ثبت شده و حتمى در دنیاست. «ینالهم نصیبهم من الکتاب»

۳- فرشتگانى مأمور قبض روح هستند. «رسلنا یتوفّونهم»

۴- روح، تمام حقیقت انسان است. «یتوفّونهم» و نفرمود: «یتوفّون انفسهم»

۵ – انسان، با دیدن نشانه هاى مرگ، از خواب غفلت بیدار مى شود و با مأموران قبض روح گفتگو دارد، ولى چه سود؟ «یتوفّونهم قالوا… قالوا»

۶- اوّلین مرحله ى بازپرسى انسان، از لحظه ى مرگ آغاز مى شود. «أین ما کنتم»

۷- از اولینّ سؤالها در قیامت، سؤال از معبود است. «أین ما کنتم تدعون»

۸ – غیر خدا، سرابى بیش نیست و مشرکان هنگام مرگ، به پوچى تمام معبودها اقرار مى کنند. «قالوا ضلّوا عنّا»

۹- اوّلین قاضى در قیامت، وجدان انسان است. «شهدوا على انفسهم انّهم کانوا کافرین»

مشاهده متن و صوت کامل صفحه ۱۵۴ قرآن کریم