تفسیر قرآن کریم صفحه ۸۰ – آیات ۱۵ تا ۱۹ سوره النساء

موضوع: تفسیر قرآن کریم

عنوان: صفحه ۸۰

سوره: النساء

نوع تفسیر: تفسیر نور

متن تفسیر:

تفسیر آیه ۱۵ سوره النساء:

وَاللَّاتِی یَأْتِینَ الْفَاحِشَهَ مِنْ نِسَائِکُمْ فَاسْتَشْهِدُوا عَلَیْهِنَّ أَرْبَعَهً مِنْکُمْ فَإِنْ شَهِدُوا فَأَمْسِکُوهُنَّ فِی الْبُیُوتِ حَتَّى یَتَوَفَّاهُنَّ الْمَوْتُ أَوْ یَجْعَلَ اللَّهُ لَهُنَّ سَبِیلًا ﴿۱۵﴾

و از زنان شما کسانى که مرتکب زنا مى ‏شوند چهار تن از میان خود [مسلمانان] بر آنان گواه گیرید پس اگر شهادت دادند آنان [=زنان] را در خانه ‏ها نگاه دارید تا مرگشان فرا رسد یا خدا راهى براى آنان قرار دهد (۱۵)

نکته ها:

امام صادق علیه السلام فرمود: مراد از راه دیگر که خداوند قرار مى دهد، حدود الهى و سنگسار و شلاق است.[۱]

بعضى آیه را شامل مساحقه و همجنس گرایى زنان نیز گرفته و از مجمع البیان روایتى را از پیامبرصلى الله علیه وآله نقل کرده اند که مؤیّد آن است.[۲]

در روایتى مى خوانیم که مسئله ى حبس در خانه نسبت به زن زناکار، در جاهلیّت نیز بوده و اسلام در آغاز آن را پذیرفته است، ولى بعد از تقویت اسلام مسئله از حبس به اجراى حدّ تبدیل شده است.[۳]

۱) تفسیربرهان، ج ۱، ص ۳۵۳٫

۲) تفسیر راهنما.

۳) وسائل، ج ۲۸، ص ۶۱٫

پیام ها:

۱- براى حفظ آبرو و شرف دیگران، اسلام براى اثبات زنا، چهار شاهد مقرّر کرده است، و حتّى اگر سه شاهد گواهى دهند، هر سه شلاّق مى خورند، ولى براى اثبات قتل، دو شاهد کافى است. «اربعه منکم»

۲- شاهد بر زنا، هم باید مرد باشد و هم مسلمان، تا در اثبات جرم، دقّت لازم صورت گیرد. «اربعه منکم»

۳- گواهى بر زنا واجب نیست. «فاِن شهدوا»

۴- در قضاوت به علم خود قناعت نکنیم، گواهى لازم است. «فان شهدوا فامسکوهنّ»

۵ – کیفر زن زناکار، حبس در «خانه» است، نه زندان هاى عمومى، که ممکن است فساد بیشتر بیاموزد. «فامسکوهنّ فى البیوت»

۶- حبس زن در خانه، براى آنست که افراد جامعه را فاسد نکند و از ازدواج محروم بماند و میدانى براى لذّت پیدا نکند. «فأمسکوهنّ»

۷- براى سالم سازى و پاکسازى جامعه، حبس مجرم لازم است. «فأمسکوهنّ»

۸ – حبس ابد، کیفر زنان شوهردارى بوده است که مرتکب زنا شده اند. «حتى یتوفّاهنّ الموت» البتّه این حکم موقّت بوده تا کیفر تازیانه وسنگسار کردن مطرح شود. «أو یجعل اللّه لهنّ سبیلا»

تفسیر آیه ۱۶ سوره النساء:

وَاللَّذَانِ یَأْتِیَانِهَا مِنْکُمْ فَآذُوهُمَا فَإِنْ تَابَا وَأَصْلَحَا فَأَعْرِضُوا عَنْهُمَا إِنَّ اللَّهَ کَانَ تَوَّابًا رَحِیمًا ﴿۱۶﴾

و از میان شما آن دو تن را که مرتکب زشتکارى مى ‏شوند آزارشان دهید پس اگر توبه کردند و درستکار شدند از آنان صرفنظر کنید زیرا خداوند توبه‏ پذیر مهربان است (۱۶)

نکته ها:

براى این آیه در تفاسیر، معانى گوناگونى گفته شده است، ولى معناى فوق، از تفسیر نمونه گرفته شده است. البتّه معناى دیگرى نیز به ذهن مى رسد و آن اینکه:

هرگاه دو مرد تصمیم به انجام فاحشه (لواط) بگیرند، ولى فقط کارهاى مقدّماتى را انجام دهند، به نحوى که اطمینان به انجام آن در آینده است، شما از باب نهى از منکر، آن دو را تنبیه و تعزیر وتهدید کنید. اگر شرمنده شده و دست کشیدند و گذشته را جبران کردند، شما هم از آنان بگذرید، که خدا توبه پذیر و رحیم است.

طبق این معنى کلمه ى «اللّذان» به معناى دو مرد آمده، نه یک مرد ویک زن که از باب تغلیب باشد، و «آذوهما» به معناى آزار و تنبیه است، نه اجراى حدّ. توبه و اصلاح هم به معناىِ صرف نظر واقعى است، نه اینکه قبل از صدور حکم قاضى توبه کنند. «یأتیانها» را هم مى توان به معناى انجام مقدّمات قریب الوقوع فحشا گرفت و این در عرف رایج است که کارى را به کسى نسبت دهند که در آستانه ى انجام آن است. مثل اینکه به شخصى که افراد را به مهمانى دعوت کرده و مشغول تهیه مقدّمات است، مى گویند فلانى مهمانى مى کند، یا مهمان دارد. (واللّه العالم)

توبه ى زناکار و صرف نظر نمودن از اجراى حد درباره او، تا وقتى است که کار به دادگاه و اقامه ى شهود و صدور حکم نرسیده باشد، وگرنه پس از صدور حکم، توبه مانع اجراى آن نمى شود.

تفسیر آیه ۱۷ سوره النساء:

إِنَّمَا التَّوْبَهُ عَلَى اللَّهِ لِلَّذِینَ یَعْمَلُونَ السُّوءَ بِجَهَالَهٍ ثُمَّ یَتُوبُونَ مِنْ قَرِیبٍ فَأُولَئِکَ یَتُوبُ اللَّهُ عَلَیْهِمْ وَکَانَ اللَّهُ عَلِیمًا حَکِیمًا ﴿۱۷﴾

توبه نزد خداوند تنها براى کسانى است که از روى نادانى مرتکب گناه مى ‏شوند سپس به زودى توبه مى کنند اینانند که خدا توبه‏ شان را مى ‏پذیرد و خداوند داناى حکیم است (۱۷)

نکته ها:

این آیه به گوشه اى از شرایط قبولى توبه اشاره مى کند. از جمله آنکه:

الف: گناه، از روى نادانى وبى توجّهى به عواقب گناه باشد، نه از روى کفر و عناد.

ب: زود توبه کند، پیش از آنکه گناه او را احاطه کند، یا خصلت او شود، یا قهر و عذاب الهى فرا رسد.

امام صادق علیه السلام فرمود: هر گناهى که انسان مرتکب شود گرچه آگاهانه باشد در حقیقت جاهل است، زیرا خود را در خطر قهر الهى قرار داده است.[۱]

۱) تفسیر برهان، ج ۱، ص ۳۵۴٫

پیام ها:

۱- پذیرفتن توبه ى واقعى، از حقوقى است که خداوند براى مردم، بر عهده ى خودش قرار داده است. «التوبه على اللّه»

۲- علمى که در برابر هوس ها وغرائز پایدار نباشد، جهل است. «یعملون… بجهاله»

۳- تا گناه زیاد نشده، توبه آسان است. در این آیه مى خوانیم: «یعملون السوء» که مراد انجام یک گناه است، ولى در آیه ى بعد مى خوانیم: «یعملون السیّئات» که مراد گناهان زیاد است که توبه از آن مشکل است.

۴- خداوند، گناهکاران را به توبه ى فورى تشویق مى کند. «یتوبون من قریب»

۵ – سرعت در توبه، کلید قبولى آن است. «یتوبون من قریب»

۶- توبه باید واقعى باشد، اگر تظاهر به توبه کنیم خدا مى داند. «کان اللَّه علیماً»

۷- پذیرش عذر گناهکاران بى عناد، مطابق با حکمت است. «علیماً حکیما»

تفسیر آیه ۱۸ سوره النساء:

وَلَیْسَتِ التَّوْبَهُ لِلَّذِینَ یَعْمَلُونَ السَّیِّئَاتِ حَتَّى إِذَا حَضَرَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قَالَ إِنِّی تُبْتُ الْآنَ وَلَا الَّذِینَ یَمُوتُونَ وَهُمْ کُفَّارٌ أُولَئِکَ أَعْتَدْنَا لَهُمْ عَذَابًا أَلِیمًا ﴿۱۸﴾

و توبه کسانى که گناه مى کنند تا وقتى که مرگ یکى از ایشان دررسد مى‏ گوید اکنون توبه کردم پذیرفته نیست و [نیز توبه] کسانى که در حال کفر مى‏ میرند پذیرفته نخواهد بود آنانند که برایشان عذابى دردناک آماده کرده‏ ایم (۱۸)

پیام ها:

۱- توبه در حال اختیار و آزادى ارزش دارد، نه در حال اضطرار یا مواجهه با خطر. «اذا حضر احدهم الموت قال انّى تبت الآن»

۲- اصرار بر گناه، توفیق توبه را از انسان مى گیرد. کلمه ى «یعملون» نشانه استمرار و کلمه ى «سیّئات» به معناى تعدّد و تکرار گناه است.

۳- توبه رانباید به تأخیر انداخت. چون زمان مرگ معلوم نیست و توبه هنگام معاینه ى مرگ، پذیرفته نمى شود. «اذا حضر احدهم الموت…»

۴- هنگام خطر ومرگ، فطرت خداشناسى انسان آشکار مى شود. «انّى تُبت الآن»

۵ – کافر مردن و بد عاقبتى، همه ى اعمال نیک و از جمله توبه را تباه و حبط مى کند. «یموتون و هم کفّار»

تفسیر آیه ۱۹ سوره النساء:

یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا یَحِلُّ لَکُمْ أَنْ تَرِثُوا النِّسَاءَ کَرْهًا وَلَا تَعْضُلُوهُنَّ لِتَذْهَبُوا بِبَعْضِ مَا آتَیْتُمُوهُنَّ إِلَّا أَنْ یَأْتِینَ بِفَاحِشَهٍ مُبَیِّنَهٍ وَعَاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ فَإِنْ کَرِهْتُمُوهُنَّ فَعَسَى أَنْ تَکْرَهُوا شَیْئًا وَیَجْعَلَ اللَّهُ فِیهِ خَیْرًا کَثِیرًا ﴿۱۹﴾

اى کسانى که ایمان آورده‏ اید براى شما حلال نیست که زنان را به اکراه ارث برید و آنان را زیر فشار مگذارید تا بخشى از آنچه را به آنان داده‏ اید [از چنگشان به در] برید مگر آنکه مرتکب زشتکارى آشکارى شوند و با آنها بشایستگى رفتار کنید و اگر از آنان خوشتان نیامد پس چه بسا چیزى را خوش نمى دارید و خدا در آن مصلحت فراوان قرار مى‏ دهد (۱۹)

نکته ها:

بر خلاف سنّت جاهلیّت، که گاهى زن نیز به ارث برده مى شد، ممکن است آیه اشاره به این باشد که تنها اموال قابل ارث است و همسرِ متوفّى، ارثِ کسى نیست. او خودش مى تواند بعد از فوت شوهرش، همسر دیگرى انتخاب کند.

پیام ها:

۱- اسلام، مدافع حقوق زن است. «لایحلّ لکم ان ترثوا النساء کَرهاً»

۲- باز پس گرفتن مهریه با زور، حرام است. «لاتعضلوهنّ لتذهبوا ببعض ما آتیتموهنّ»

۳- تنها در صورتى که زن در معرض بى عفّتى باشد، مرد حقّ سخت گیرى دارد. «لاتعضلوهنّ… الاّ ان یأتین بفاحشه مبیّنه»

۴- با زنان باید خوش رفتارى کرد. «عاشروهنّ بالمعروف»

۵ – مرد، سنگ زیرین آسیاى زندگى است و باید با خوشرفتارى، بر سختى ها شکیبا باشد. خطاب آیه به مرد است «لاتعضلوهنّ… عاشروهنّ»

۶- بسیارى از خیرات، در لابلاى ناگوارى هاى زندگى است. «یجعل اللَّه فیه خیراً…»

۷- حلّ مشکلات خانواده و داشتن حلم و حوصله، براى سعادت فرزندان، بهتر از جدایى و طلاق است. «فیه خیراً کثیر»

۸ – همیشه خیر و شرّ ما همراه با تمایلات ما نیست، چه بسا چیزى را ناخوشایند داریم، ولى خداوند خیر زیاد در آن قرار داده باشد. زیرا انسان به همه ى مصالح خویش آگاه نیست. «عَسى ان تکرهوا… فیه خیراً کثیرا»

مشاهده متن و صوت کامل صفحه ۸۰ قرآن کریم