تفسیر قرآن کریم صفحه ۸۱ – آیات ۲۰ تا ۲۳ سوره النساء
موضوع: تفسیر قرآن کریم
عنوان: صفحه ۸۱
سوره: النساء
نوع تفسیر: تفسیر نور
متن تفسیر:
تفسیر آیه ۲۰ سوره النساء:
وَإِنْ أَرَدْتُمُ اسْتِبْدَالَ زَوْجٍ مَکَانَ زَوْجٍ وَآتَیْتُمْ إِحْدَاهُنَّ قِنْطَارًا فَلَا تَأْخُذُوا مِنْهُ شَیْئًا أَتَأْخُذُونَهُ بُهْتَانًا وَإِثْمًا مُبِینًا ﴿۲۰﴾و اگر خواستید همسرى [دیگر] به جاى همسر [پیشین خود] ستانید و به یکى از آنان مال فراوانى داده باشید چیزى از او پس مگیرید آیا مى خواهید آن [مال] را به بهتان و گناه آشکار بگیرید (۲۰)
نکته ها:
«قِنطار» به معناى مال زیاد است که مانند پل و قنطره وسیله ى بهره بردارى است.
در دوران جاهلیّت، بعضى که مى خواستند همسر دیگرى بگیرند، به همسر اوّل تهمت مى زدند تا او در فشار قرار گیرد و مهر خود را ببخشد تا شوهر طلاقش دهد، سپس شوهر از همان مهرِ برگردانده شده، همسر دیگرى مى گرفت. آیه، این سنّت جاهلى را نکوهش مى کند.
پیام ها:
۱- ازدواج مجدّد از نظر اسلام مجاز است. «استبدال زوج مکان زوج»
۲- طلاق، به دست مرد است. «اردتم استبدال زوج»
۳- مهریه زیاد، اشکالى ندارد، گرچه سفارش به مهریه کم شده است. «آتیتم احداهنّ قنطاراً»
۴- مالکیّت انسان در چهارچوب قوانین الهى محدودیّت ندارد. «قنطاراً»
۵ – اسلام، حامى حقوق زن است و ازدواج دوّم را به قیمت ضایع کردن حقّ همسر اوّل منع مى کند. «فلا تأخذوا منه شیئاً»
۶- زن، حقّ مالکیّت دارد و مهریّه، بى کم وکاست باید به او تحویل شود. «فلاتأخذوا منه شیئا»
۷- اگر شخصى به حقّ، مالک شد، نمى توان مالش را اگرچه زیاد باشد از او گرفت. «لاتأخذوا…»
۸ – یکى از بدترین انواع ظلم، گرفتن مال مردم، همراه با توجیه کردن و تهمت زدن و بردن آبروى آنان است. «أتأخذونه بهتاناً واِثماً»
تفسیر آیه ۲۱ سوره النساء:
وَکَیْفَ تَأْخُذُونَهُ وَقَدْ أَفْضَى بَعْضُکُمْ إِلَى بَعْضٍ وَأَخَذْنَ مِنْکُمْ مِیثَاقًا غَلِیظًا ﴿۲۱﴾و چگونه آن [م هر] را مى ستانید با آنکه از یکدیگر کام گرفته اید و آنان از شما پیمانى استوار گرفته اند (۲۱)
پیام ها:
۱- در نهى از منکر باید از عواطف انسانى هم بهره گرفت. شما که مدّتها با همسر خود روابط کامل داشته و کامیاب شده اید چرا اکنون مهریه او را به ناحقّ پس مى گیرید. «قد افضى بعضکم الى بعض»
۲- هنگام ناراحتى هاى زندگى، باید به یاد لذّت هاى قبل آن بود. «قد أفضى…»
۳- در بیان امور مربوط به زناشویى، ادب را مراعات کنیم. «افضى»
۴- مهریّه حقّى است براى زنان که در برابر هم خوابى تعیین شده است. «قدافضى »
۵ – عقد ازدواج، یک میثاق محکم است. «میثاقاً غلیظاً»
۶- پس گرفتن مهریه پیمان شکنى است. «وکیف تأخذونه… واخذن منکم میثاقا غلیظا»
تفسیر آیه ۲۲ سوره النساء:
وَلَا تَنْکِحُوا مَا نَکَحَ آبَاؤُکُمْ مِنَ النِّسَاءِ إِلَّا مَا قَدْ سَلَفَ إِنَّهُ کَانَ فَاحِشَهً وَمَقْتًا وَسَاءَ سَبِیلًا ﴿۲۲﴾و با زنانى که پدرانتان به ازدواج خود درآورده اند نکاح مکنید مگر آنچه که پیشتر رخ داده است چرا که آن زشتکارى و [مایه] دشمنى و بد راهى بوده است (۲۲)
نکته ها:
از رسوم جاهلى آن بود که هرگاه شخصى از دنیا مى رفت، فرزندان او با نامادرى خود (همسر پدر) ازدواج مى کردند. یکى از انصار به نام ابوقیس از دنیا رفت. فرزندش به نامادرى خود پیشنهاد ازدواج کرد. آن زن گفت: باید از پیامبر کسب تکلیف کنم. چون پرسید این آیه نازل شد وازدواج با «زن پدر» را ممنوع کرد.
پیام ها:
۱- اسلام دین فطرت است. چون انسان طبعاً از ازدواج با مادر و نامادرى متنفّر است، در اسلام حرام شده است. «لا تنکحوا ما نکح آباؤکم»
۲- «زن پدر»ها به منزله ى مادرند. پس به جاى کینه و ناسازگارى، باید نسبت به فرزندان «مادرى» کنند. «لا تنکحوا ما نکح آباؤکم»
۳- فرزندان باید حریم پدر را در ازدواج حفظ کنند. «لا تنکحوا ما نکح آباؤکم»
۴- فرزندان، به زن پدر، به دید «مادر» بنگرند. «ما نکح آباؤکم»
۵ – اسلام از گذشته ها چشم مى پوشد.[۱] ازدواج هاى پیش از این حکم، با نامادرى، مورد عفو است. «الاّ ما قد سلف»
۶- براى گفتار، باید بطور اجمال یا تفصیل، دلیل و برهان آورد. «انه کان فاحشه و مقتاً وساء سبیلاً»
۷- ازدواج با نامادرى، راه ازدواج با سایر محارم را نیز باز مى کند. «ساء سبیلاً»
۱) الاسلام یجُبّ ما قبله» اسلام، گذشته را مى پوشاند.
تفسیر آیه ۲۳ سوره النساء:
حُرِّمَتْ عَلَیْکُمْ أُمَّهَاتُکُمْ وَبَنَاتُکُمْ وَأَخَوَاتُکُمْ وَعَمَّاتُکُمْ وَخَالَاتُکُمْ وَبَنَاتُ الْأَخِ وَبَنَاتُ الْأُخْتِ وَأُمَّهَاتُکُمُ اللَّاتِی أَرْضَعْنَکُمْ وَأَخَوَاتُکُمْ مِنَ الرَّضَاعَهِ وَأُمَّهَاتُ نِسَائِکُمْ وَرَبَائِبُکُمُ اللَّاتِی فِی حُجُورِکُمْ مِنْ نِسَائِکُمُ اللَّاتِی دَخَلْتُمْ بِهِنَّ فَإِنْ لَمْ تَکُونُوا دَخَلْتُمْ بِهِنَّ فَلَا جُنَاحَ عَلَیْکُمْ وَحَلَائِلُ أَبْنَائِکُمُ الَّذِینَ مِنْ أَصْلَابِکُمْ وَأَنْ تَجْمَعُوا بَیْنَ الْأُخْتَیْنِ إِلَّا مَا قَدْ سَلَفَ إِنَّ اللَّهَ کَانَ غَفُورًا رَحِیمًا ﴿۲۳﴾[نکاح اینان] بر شما حرام شده است مادرانتان و دخترانتان و خواهرانتان و عمه هایتان و خاله هایتان و دختران برادر و دختران خواهر و مادرهایتان که به شما شیر داده اند و خواهران رضاعى شما و مادران زنانتان و دختران همسرانتان که [آنها دختران] در دامان شما پرورش یافته اند و با آن همسران همبستر شده اید پس اگر با آنها همبستر نشده اید بر شما گناهى نیست [که با دخترانشان ازدواج کنید] و زنان پسرانتان که از پشت خودتان هستند و جمع دو خواهر با همدیگر مگر آنچه که در گذشته رخ داده باشد که خداوند آمرزنده مهربان است (۲۳)
نکته ها:
در این آیه گروه هایى از زنان که به انسان محرمند و ازدواج با آنان حرام است، ذکر شده است. محرمیّت و حرمت ازدواج از سه راه حاصل مى شود:
۱- ولادت (ارتباطنسبى) ۲- ازدواج (ارتباطسببى) ۳- شیرخوارى (ارتباطرضاعى)
تحریم ازدواج با محارم در ادیان پیشین نیز بوده است.[۱]
ازدواج با غیر محارم، عامل گسترش ارتباط خانواده ها است.
ازدواج همزمان با دو خواهر، معمولاً آنان را به حسادت و رقابت شخصى و جنسى مى کشاند و علاقه هایشان به عداوت مى انجامد. شاید نهى به این خاطر باشد. «و ان تجمعوا بین الاختین…»
۱) تورات، سِفر لاویان، باب ۱۸، آیه ۶ – ۲۳٫
پیام ها:
۱- اختیار حرام و حلال کردن همه چیز (مأکولات، مشروبات، معاملات و منکوحات…) تنها براى خداست. «حرّمت علیکم»
۲- شیر مادر، همچون تولّد از مادر، یکى از اسباب محرمیّت است. در انتخاب دایه دقّت کنیم. «امّهاتکم اللاتى ارضعنکم و اخواتکم من الرضاعه»
۳- به دخترانى که از شوهر قبلىِ زن شما هستند و در خانه شما زندگى مى کنند، به چشم دختر خود نگاه کنید و مربّى آنان باشید. «و ربائبکم اللاتى فى حجورکم»
۴- قانون عطف به ماسبق نمى شود. «الا ما قد سلف» (کسانى که قبل از تحریم، دو خواهر را به عقد خود در آورده اند، کیفرى ندارند گرچه بعد از اعلام این قانون باید یکى از خواهران را نگاه و دیگرى را رها کند.)
